อยากซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต ทำอย่างไร-มีมูลค่าเท่าไร

Grid Brief

คาร์บอนเครดิต หมายถึง สิทธิที่เกิดจากการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก หรือคาร์บอนไดออกไซด์ออกสู่สิ่งแวดล้อม รวมถึงการเก็บกักหรือการดูดกลับจากกิจกรรมหรือโครงการต่าง ๆ
ตลาดซื้อ-ขายคาร์บอนภาคสมัครใจของประเทศไทยตั้งแต่เริ่มต้น ราคาเฉลี่ยตันละ 89.6 บาท โดยในปี 2567 มีมูลค่าตลาด 73,019,230 บาท จากปริมาณซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต 442,879 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2e)
โครงการที่มีปริมาณการซื้อขายสูงที่สุดในไทย ได้แก่ โครงการประเภทชีวมวล (41%) แต่ได้รับผลตอบแทนต่ำเพียง 36 บาทต่อตัน และโครงการประเภทป่าไม้ 23% ซึ่งมีราคาเฉลี่ยสูง 290 บาทต่อตัน โดยในปี 2567 มีผลตอบแทนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นเป็น 510 บาทต่อตัน

คำว่า ‘คาร์บอนเครดิต’ กลายเป็นคำฮิตในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เมื่อผู้คนเริ่มมีความรู้ความเข้าใจและตระหนักถึงวิกฤตด้านสิ่งแวดล้อม หลังจากเผชิญกับโรคโควิด-19 ฝุ่น PM 2.5 หน้าร้อนที่อุณหภูมิทะลุ 40 องศาเซลเซียสแทบทุกวัน

นอกจากมิติด้านสิ่งแวดล้อม คาร์บอนเครดิตยังเป็นธุรกิจที่คนเริ่มสนใจซื้อ-ขายในตลาดนี้ โดยประเทศไทยมีการซื้อขายคาร์บอนเครดิตตั้งแต่ปี 2559 นับถึงเดือนเมษายน 2567 มีจำนวน 3,258,033 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2eq) มูลค่าการซื้อขายรวม 292 ล้านบาท

โดยตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจของประเทศไทยปี 2567 มีมูลค่า 73,019,230 บาท ปริมาณ 442,879 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO₂e)

ตัวเลขเหล่านี้มาจากไหน และทำไมคาร์บอนเครดิตจึงน่าสนใจ GRID จะเล่าให้ฟัง

ทำไมประเทศไทยต้องสนใจเรื่องคาร์บอนเครดิต

‘การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเป็นศูนย์’ (Net Zero GHG Emission) ได้กลายเป็นวาระสำคัญของประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกหลังจากการประชุมด้านสิ่งแวดล้อม ‘COP26’ โดยมากแล้วประเทศต่าง ๆ กำหนดเป้าหมายไว้ที่ปี โดยประเทศพัฒนาแล้วส่วนใหญ่กำหนดเป้าหมายไว้ที่ปี 2593

แล้วประเทศไทยตั้งเป้าหมายไว้ที่ปีใด?

ประเทศไทยกำหนดเป้าหมายเป็น 2 ระยะ คือ ระยะยาว พ.ศ. 2608 และระยะกลาง พ.ศ. 2593 ด้วยเป้าหมายนี้ที่จะทำให้ประเทศไทยทัดเทียมนานาประเทศ ส่งผลให้เกิด ‘การซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต’ ขึ้นตามมา

คาร์บอนเครดิตคืออะไร

คาร์บอนเครดิต หมายถึง สิทธิที่เกิดจากการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก หรือคาร์บอนไดออกไซด์ออกสู่สิ่งแวดล้อม (ปกติการปล่อยก๊าซเรือนกระจกอื่น ๆ จะเทียบกับสัดส่วนการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์) รวมถึงการเก็บกักหรือการดูดกลับจากกิจกรรมหรือโครงการต่าง ๆ โดยสิทธิดังกล่าวจะต้องมีการรับรองโดยหน่วยรับรอง ตามระเบียบหรือวิธีการของทางราชการที่เป็นที่ยอมรับหรือเทียบได้กับระดับสากล

ตลาดคาร์บอน (Carbon Market) จึงถูกตั้งขึ้นเพื่อทำการซื้อขายและแลกเปลี่ยนคาร์บอน เพื่อนำไปใช้ในการบรรลุเป้าหมายขององค์กรที่กำหนดไว้ หรือเพื่อชดเชย (Offset) การปล่อยที่เกิดจากการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ทั้งนี้ ตลาดคาร์บอนมีอยู่ 2 ประเภท ได้แก่ 1) ภาคบังคับ บังคับใช้กับภาคธุรกิจต่าง ๆ ให้ต้องรายงานการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และ 2) ภาคสมัครใจ อันเป็นการดำเนินการขององค์กรที่มีเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก

โดยขณะนี้ประเทศไทยอยู่ในระหว่างการจัดทำ พ.ร.บ.ลดโลกร้อน เพื่อบังคับใช้คาร์บอนเครดิตในอุตสาหกรรมต่าง ๆ

หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต

ในระหว่างที่ประเทศไทยยังไม่มีตลาดคาร์บอนภาคบังคับ เพราะยังไม่มีกฎหมาย ทว่า ประเทศไทยมีตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจที่ดำเนินโดยองค์กรมหาชน ภายใต้กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่ชื่อว่า องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (อบก.)

อบก. ร่วมกับผู้ประเมินจากภายนอกจะทำหน้าที่วิเคราะห์ กลั่นกรอง และรับรองโครงการด้านการลด/การดูดกลับ หรือเก็บกักก๊าซเรือนกระจกที่อยู่ใน โครงการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกภาคสมัครใจของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction: T-VER) ซึ่งมีโครงการ 2 ลักษณะ ได้แก่

โครงการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ทั้งในระดับนโยบายหรือระดับโครงการ โดยเป็นการลดจากกิจกรรมการผลิต การใช้พลังงาน การขนส่ง กิจกรรมการเกษตร การใช้ประโยชน์ที่ดิน และการจัดการของเสีย
โครงการดูดกลับก๊าซเรือนกระจก ได้แก่ การดูดกลับลงในชั้นใต้ดิน การปลูกต้นไม้เพื่อดูดกลับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นต้น

จากการดำเนินการตั้งแต่ปี 2557 ถึงปัจจุบัน มีโครงการที่ได้รับรองคาร์บอนเครดิตจาก อบก. จำนวน 345 โครงการ สามารถรับรองการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 15 ล้านตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2eq)

วิธีซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิต

เปิดบัญชี T-VER Credit ในระบบลงทะเบียนของ อบก. เพื่อบันทึกคาร์บอนเครดิตที่ได้รับการรับรองมาแล้ว และตัดออกจากบัญชีเมื่อมีการใช้งานคาร์บอนเครดิต ส่วนการซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิตในประเทศไทยทำได้ผ่าน FTIX แพลตฟอร์มออนไลน์ซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิตแห่งแรกของไทย หรือแพลตฟอร์มต่างประเทศก็เช่น CBL Xpansiv, Air Carbon Exchange หรือ Carbon Trade Exchange เป็นต้น

ตลาดซื้อ-ขายคาร์บอนเครดิตในไทย เติบโตแค่ไหน

ประเทศไทยมีการซื้อขายคาร์บอนเครดิตตั้งแต่ปี 2559 จนถึงปัจจุบัน ณ เมษายน 2567 มีจำนวน 3,258,033 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2eq) มูลค่าการซื้อขายรวม 292 ล้านบาท คิดเป็นราคาเฉลี่ยตันละ 89.6 บาท เฉพาะในปี 2567 ตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจของประเทศไทยปี 2567 มีมูลค่า 73,019,230 บาท ปริมาณ 442,879 tCO₂e คาร์บอนเครดิตเป็นหนึ่งในเป้าหมายระดับชาติ และมีการซื้อ-ขายเพิ่มขึ้นตามลำดับ โดยโครงการที่มีปริมาณการซื้อขายสูงที่สุดในไทย ได้แก่ โครงการประเภทชีวมวล (41%) แต่ได้รับผลตอบแทนต่ำเพียง 36 บาทต่อตัน และโครงการประเภทป่าไม้ 23% ซึ่งมีราคาเฉลี่ยสูง 290 บาทต่อตัน โดยในปี 2567 มีผลตอบแทนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นเป็น 510 บาทต่อตัน

ทว่า ตัวเลขนี้คิดเป็นเพียง 0.77% ของปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยทั้งหมด ซึ่งยังห่างไกลจากเป้าหมายการเป็นกลางทางคาร์บอนที่ประเทศไทยตั้งไว้ในปี 2593 สาเหตุหลักที่ตลาดคาร์บอนเครดิตในไทยโตช้ามาจากต้นทุนการดำเนินการ ต้นทุนค่าประเมินและรับรองคาร์บอนเครดิต รวมถึงข้อจำกัดในการทำโครงการต่าง ๆ ที่ปิดกั้นผู้พัฒนาโครงการรายเล็กที่เงินทุนจำกัด โดยเฉพาะโครงการภาคป่าไม้ซึ่งจะที่เป็นที่ต้องการมากในอนาคต